گلخانه محلی برای کشت گیاهان است. که به وسیله پوششهای شفاف پوشیده شده است. پوشش گلخانه یاعث ایجاد اثر گلخانه‌ای و محبوس شدن انرژی خورشیدی درون گلخانه میگردد. گلخانه‌ها که از نظر اندازه متغیرند گیاهان را از سرمای بیش از حد زمستان یا گرمای بیش از حد تابستان حفظ می‌کنند.
هر یک از گیاهان برای داشتن رشد مطلوب نیاز به شرایط خاصی از نظر شدت نور، دمای روزانه، دمای شبانه، میزان رطوبت نسبی هوا و رطوبت خاک دارند. برای تولید و پرورش تجاری گیاهان با کیفیت بالا و در تمام طول سال باید شرایط محیطی مطلوب به همراه کنترل عوامل خسارت زا نظیر باد، طوفان‌های ویرانگر، سرما و یخبندان و … از طریق ساختمانی بنام گلخانه که به عنوان محیط کنترل شده مطرح میگردد، تحت کنترل قرار گیرد و با توجه به نیاز روزافزون بازار، چه از نظر تولید گل و گیاهان زینتی و چه از نظر سبزیجات و صیفی جات خارج از فصل این روش تولید امروزه به یکی از سود آورترین بخشهای کشاورزی تبدیل شده‌است که البته سرمایه گذاری اولیه فراوانی را نیز طلب می‌کند. با توجه به سرمایه گذاری زیادی که در این زمینه صورت میگیرد فقدان مدیریت صحیح در احداث گلخانه، انتخاب مکان، نوع گلخانه و پوشش آن باعث عدم بهره وری مناسب از سرمایه و امکانات خواهد شد.
تعریف گلخانه
گلخانه یا Green house به فضای محدودی اطلاق میشود که قابلیت کنترل شرایط محیطی مناسب را برای رشد گیاهان از نواحی مختلف در طی فصول مختلف یک سال داشته باشد. طبق این تعریف از جمله عملکرد گلخانه، فراهم کردن شرایط محیطی لازم و مورد نیاز محصولی معین است. گلخانه‌ها بر حسب اینکه چه نوع مصالح ساختمانی در آنها بکار برده شده‌است به نوع ثابت و متحرک تقسیم‌بندی می‌شوند. گلخانه‌های ثابت، به گلخانه هایی گفته میشود که مصالح ساختمانی بکار رفته در آنها از جنس پایدار و با دوام باشد. پس باید سالیان سال از آنها استفاده کرد.
معرفی تقسیم بندی های انواع گلخانه ها
گلخانه ها از نظر نوع تو ليد و نوع تيپ سازه داراي انواع مختلفي به شرح ذيل مي باشند.
تقسيم بندي بر اساس نوع توليد
:: گلخانه هاي توليدي سبزي و صيفي شامل محصولاتي نظير خيار, گوجه فرنگي, توت فرنگي, فلفل, بادمجان, طالبي, سبزيجات برگي(ريحان- شاهي و……..) مي باشد.
:: گلخانه هاي توليد گل و گياهان زينتي براي توليد انواع گلهاي شاخه بريده(رُز- ژربرا – گلايول – داودي) وگلهاي آپارتماني مي باشد.
:: سالنهاي گلخانه اي توليد قارچ دكمه اي و قارچ صدفي
انواع گلخانه از نظر کاربری
گلخانه را بر اساس نوع استفاده و کاربری آن به چهار دسته تقسیم می شود:
– گلخانه آموزشی (TEACHING GREENHOUSE)
– گلخانه تحقیقاتی (RESEARCH GREENHOUSE)
– گلخانه تفریحی و سرگرمی (HOBBY GREEN HOUSE)
– گلخانه تجارتی (COMMERCIAL GREEN HOUSE)
گلخانه آموزشی (TEACHING GREEN HOUSE)
هدف اصلی از احداث این نوع گلخانه ها آموزش مراحل کاشت، داشت، برداشت و مدیریت گلخانه به کارآموزان و دانشجویان می باشد بنابراین گلخانه باید دارای امکانات کشت خاکی و هیدروپونیک را داشته باشد، این گلخانه باید دارای تمامی استانداردهای گلخانه تجارتی بوده و کارآموز با شرایط واقعی کار آموزش داده شود. فاصله بین ردیف های کشت جهت تردد کارآموزان بیشتر از سایر گلخانه ها میباشد. این گلخانه ها مجهز به کلیه تجهیزات جانبی، گرمایشی ، سرمایشی، آبیاری و سیستم های کنترل دما ، رطوبت، CO² و… می باشد. تجهیزات دارای کمترین آلودگی صوتی بوده و فضای گلخانه همانند تمامی مکانهای آموزشی ، زیبا و جذاب باشد.
گلخانه آموزشی باید در تمام فصول سال قابل استفاده باشد، نوع پوشش مناسب این گلخانه ها از شیشه یا ورقهای پلی کربنات است، به هیچ وجه پوششهای پلی اتیلنی (پوشش موقت) توصیه نمی گردد. هزینه و بازگشت سرمایه نیز مورد نظر نیست.
گلخانه تحقیقاتی (RESEARCH GREEN HOUSE)
هدف از احداث این نوع گلخانه ها تحقیق و اصلاح ساختار ژنتیکی، کشت بافت، تاثیرپارامترهای دما، نور، CO²، رطوبت، تهویه به رشد و نمو، بررسی انواع آلودگی های میکروبی، ویروسی، قارچی و آفات و بیماریها در گل و گیاه می باشد بنابراین کنترل پارامترهای محیطی با سایر گلخانه ها متفاوت است. تعبیه پنجره کناری و سقفی باید بصورتی باشد که هیچگونه درز و شکافی بین پنجره و محل نصب آن نباشد.
* مجهز به سیستم های اتوماسیون
* پنجره ها مجهز به توری ضد حشره باشند.
* معمولا مساحت این نوع گلخانه های تحقیقاتی 250 تا 500 متر مربع است.
* پوشش از شیشه یا ورقهای پلی کربنات
* معمولا نوع کشت ، هیدروپونیک و بر روی سکو انجام میگیرد.
* هزینه احداث این نوع گلخانه بسیار زیاد است.
گلخانه تفریحی و سرگرمی (HOBBY GREEN HOUSE)
این نوع گلخانه ها بیشتر برای نگهداری گلدانها و درختچه های زینتی خانگی مورد استفاده قرار می گیرد. زیبایی فریم این گلخانه ها به جهت استفاده آنها در فضا های باز منازل و یا باغچه ها از اهمیت ویژه ای برخوردار است، مساحت این گلخانه ها به جز مواردی که از فضای داخل آن برای پذیرایی و یا استراحت استفاده می گردد، کوچک می باشد.
اسکلت اصلی این گلخانه ها عمدتاً از آهن گالوانیزه و پوشش آن نیز از شیشه و یا ورقهای پلی کربنات است.
گلخانه تجارتی (COMMERCIAL GREEN HOUSE)
اهداف ساخت گلخانه تجاری :
- تولید محصولات خارج از فصل تولید در فضای باز
- حداکثر تولید در واحد سطح
- کاهش هزینه تولید در واحد سطح نسبت به تولید در فضای باز
- استفاده بهینه از نهادهای کشاورزی ( آب، بذر،کود، سموم و …)
- استفاده از روش کشت هیدروپونیک (آبکشت)
- کنترل آفات، آلودگی ها، بیماریها
- اشتغال زایی
- استفاده از زمین هایی که امکان کشت باز در آنها وجود ندارد.
- قابلیت رقابت با ریسک کم در بازار
با توجه به نوع محصول مورد نظر جهت تولید ساختار گلخانه مشخص میگردد.
حداقل مساحت که دارای توجیه اقتصادی و مقرون به صرفه باشد 5000 متر مربع و برای مساحت بالاتر از 5000 متر مربع نیازمند به کنترل بیشتر پارامترهای محیطی (نور ، دما، CO²، تهویه ، رطوبت وآفات و بیماریها ) هستیم.
