یکی از عمده علتهای بوجود آمدن صنعت گلخانه نیاز روز افزون به محصولات کشاورزی و در عین حال محدود بودن زمینهای زراعی و نیروی کار بود،، اما این تمام داستان نیست، کره زمین در دهههای اخیر با مشکلی به نام کم آبی مواجه است و این شاید دلیل اصلی ایجاد این صنعت بعد از نیاز مبرم به تولیدات کشاورزی است
این روی خوب سکه است روی دیگر آن بالا بودن هزینههای احداث، نگهداری و تولید محصولات گلخانهای است هزینههای تولید هر کیلو محصولی که در گلخانه تولید میشود در مقایسه با هزینههای تولید آن در شرایط سنتی در پاره از موارد به چندین برابر میرسد
با این اوصاف باید صنعت گلخانه دارای توجیحات اقتصادی خیلی بیشتری از کشتهای دیگر (سنتی و فضای باز) برای دستاندرکاران این صنعت داشته باشد تا این افراد بتوانند در کار خود موفق و پایا باشند
بزرگترین توجیه اقتصادی گلخانه در تولید محصولات خارج از فصل است. اما همیشه این نوع تولیدات با مشکلاتی مواجه است که در زیر به چند مورد آن اشاره میشود
در تولید محصولاتی همچون خیار، این محصول معمولاً در فصول سرد سال (پائیز و زمستان) در مقایسه با فصول دیگر دارای بازار فروش بهتری است اما در این فصول گلخانهداران با مشکلاتی همچون:
کاهش طول روز
کاهش دمای خاک
اختلاف زیاد دمای شب و روز
و….
درگیر هستند زمانی میتوان در این فصول سود خوبی کرد که بتوان بر همه یا قسمت عمده از مشکلات فائق آمد و اساساً یکی از محاسن کشت گلخانهای امکان کنترل بیشتر عوامل تولید است
شناسائی عوامل تاثیر گذار بر تولید گلخانهای
عوامل بیشماری بر روی تولیدات محصولات گلخانهای به عنوان مثال خیار تاثیر دارند. از این عوامل مهم میتوان به موارد زیر اشاره کرد
جذب مواد از ریشه
عمل فتوسنتز
طول روز
دما
متاسفانه در فصول سرد سال که زمان سوددهی گلخانه است تمامی این عوامل کاهش پیدا میکنند و جالب آن که علت کاهش این عوامل خود طبیعت است همانگونه که در قبل هم اشاره شد علت عمدهی سودمند بودن صنعت گلخانه و بوجود آمدن این صنعت کنترل عوامل تولید است حال میخواهیم بدانیم که چگونه میتوان این عوامل را کنترل و یا از دیدگاه دیگر مدیریت کرد
جذب مواد از ریشه
مواد جذب شده از ریشه به منزلهی مواد اولیه تولید، برای گیاه را دارد هرچه مقدار این مواد بیشتر باشد به همان اندازه تولید محصولات بالا میرود
**زمانی مواد جذب شده از ریشه دارای ارزش تولیدی است که گیاه بتواند این مواد جذب شده را به محصول تبدیل کند یا به بیان دیگر امکان تبدیل مواد جذب شده در گیاه به تولیدات وجود داشته باشد
عواملی که روی جذب مواد از ریشه به گیاه نقش مهمی دارند شامل
تارهای کشنده
دمای خاک
ساختمان خاک
میکروارگانیسمهای خاک
فتوسنتز
تارهای کشندهی ریشه
عمل جذب در بسیاری از گیاهانی مثلاً خیار از طریق تارهای کشندهی ریشه صورت میگیرد. به همین علت تارهای کشنده در عمل جذب مواد از خاک به نوعی نقش اصلی را ایفاء میکنند میزان جذب مواد از طریق تارهای کشنده ارتباط مستقیم با دما، طول روز و فتوسنتز را دارد. در زیر این ارتباط توضیح داده میشود
ارتباط میزان جذب مواد از تارهای کشنده و دما
عمل جذب مواد توسط تارهای کشندهی ریشه یک عمل کاملاً شیمیائی است، هرچه دما محیط بالاتر طول روز بیشتر، میکروارگانیسمهای خاک بهتر و فتوسنتز بالا باشد شرایط برای بالا رفتن میزان جذب توسط تارهای کشنده افزایش خواهد یافت در فصول سرد سال میزان جذب مواد از ریشه به شکل چشمگیری کاهش پیدا میکند
میکروارگانیسمهای خاک
اهمیت میکروارگانیسمهای خاک برای رشد همه گیاهان فوقالعاده زیاد است بطوریکه از خاک استریل شده نمیتوان محصول قابلتوجهی برداشت کرد موجودات ذرهبینی خاک با ریشه گیاهان همزیستی و تبادل مواد غذایی دارند بین ۱۵ تا ۲۵ درصد ماده آلی تولید شده در فتوسنتز از ریشه ترشح شده، در اختیار این موجودات ریز قرار میگیرد و ضمن اینکه آنها را تغذیه میکند متقابلاً نیز محصولات تولید شده آنها نظیر هورمونها، آنزیمها، آنتیبیوتیکها و دیگر ترکیبات را جذب مینماید
فتوسنتز
زندگی در روی کره زمین به انرژی حاصل از خورشید وابسته است. فتوسنتز تنها فرایند مهم بیولوژیکی است که میتواند از این انرژی استفاده کند علاوه بر این بخش عمدهای از منابع انرژی در این سیاره ناشی از فعالیتهای فتوسنتزی انجام شده در این زمان یا در زمانهای گذشته میباشد.
در فتوسنتز انرژی خورشیدی برای اکسیداسیون آب، آزاد کردن اکسیژن و نیز احیاءکردن دیاکسید کربن به ترکیبات آلی و در نهایت قند بکار میرود این مجموعه از کارها را واکنشهای نوری فتوسنتز مینامند.
به بیان دیگر فتوسنتز تبدیل مواد جذب شده از ریشه به محصولات کشاورزی به کمک نور خورشید است موید این نکته میزان تولید در روزهای خورشیدی و ابری است و برای گلخانهداران این نکته کاملاً مشهود است در روزهای ابری میزان تولید محصولات گلخانهای مثل خیار کاملاً ملموس کاهش پیدا میکند
در مورد اهمیت فتوسنتز همین بس که مهمترین عامل در تولید محصولات گلخانهای است تقویت این عامل یعنی تقویت محصولات گلخانهای و بالا بردن سود
همانگونه که در قبل هم اشاره شد باید تمهیداتی اتخاذ شود که میزان سود در فصول سرد سال به حداکثر برسداما نقطهای که باید ذکر شود این است که کاهش عمل فتوسنتز ارتباط مستقیم با طول روز، دما، میزان جذب مواد از ریشه و…. را دارد. برای فائق آمدن به این مشکلات باید کارهای زیر انجام پذیرد:
بالا بردن میزان جذب از ریشه
با توجه به مباحثی که در قبل عنوان شد باید میزان مواد جذب شده از ریشه را به حداکثر رساند تا مواد اولیهی مورد نیاز برای عمل فتوسنتز و تولید محصولات فراهم شود.
هرچقدر میزان عمل فتوسنتز افزایش یابد به همان مقدار، میزان جذب مواد از طریق ریشه افزایش پیدا خواهد کرد چون یکی از علل کاهش جذب مواد از ریشه در فصول سرد سال کاهش میزان فتوسنتز است.
بالا بردن میزان فتوسنتز
اگر ما بتوانیم میزان فتوسنتز انجام شده در واحد سطح برگها را افزایش دهیم، میزان تولید محصولات افزایش خواهد یافت
دمای خاک
تحقیقات نشان داده است که رابطه مستقیم فیمابین میزان جذب مواد توسط ریشه و دمای خاک وجود دارد یعنی هر چقدر دمای خاک بالا باشد میزان جذب مواد اولیه از ریشه افزایش مییابد علت این امر همانگونه که در قبل نیز اشاره شد ماهیت جذب مواد توسط ریشه است این عمل یک عمل شیمیائی است و هرچقدر دما بالا باشد این عمل راحتتر و بیشتر انجام میپذیرد