کشت بدون خاک( هیدروپونیک) شامل انواعی از روشهای غیر متعارف کاشت گیاهان است مانند کشت آبی و کشت در ماسه و کشت در سنگریزه و کشت هوایی و کشت داخل لوله و …
در زیر انواعی از کشت های هیدروپونیک توضیح داده می شوند :
کشت آبی یا مایع : ریشه گیاه به طور مداوم در محلول غذایی قرار دارد و گیاه از قسمت طوقه ( حد فاصل ریشه و ساقه ) بیرون از مایع است و با پلاستیک و مقوا و … بالا نگه داشته شده است .
کشت درون لوله هم نوعی از کشت مایع است .
کشت در ماسه : ریشه گیاهان در داخل مواد جامدی که دارای قطر کوچکتر از ۳ میلی متر باشند قرار دارد و این مواد می تواند پلاستیک و پشم سنگ و یا هر ماده غیرآلی دیگری باشد.
کشت در سنگریزه : ریشه گیاهان در موادی که قطری بیشتر از ۳ میلی متر دارند قرار گرفته مثل سنگ خارا و گدازه آتشفشانی و بازالت و هر ماده غیر آلی دیگر . در این روش آبیاری به دو صورت آبیاری لوله ای ( زیرزمینی ) که مواد غذلیی در مخزنی بوده و به بستر رشد گیاه پمپ می شود و آبیاری سطحی که محلول غذایی رقیق در سطح محیط رشد توسط لوله سوراخداری پخش می شود ( کود مایع به آب مصرفی گیاه در هنگام آبیاری اضافه شده است )
کشت در هوا : در این روش ریشه گیاهان در محیطی قرار گرفته که به وسیله قطراتی آب که حاوی مواد غذایی لازم است اشباع شده است . این روش به تجهیزات پیشرفته نیاز دارد .
کشت در ورمی کولیت: ریشه گیاه در ورمی کولیت که با موادی معدنی مخلوط شده است قرار دارد.
کشت در پلاستیک : ریشه در داخل کیسه های پلاستیکی قرار داشته و مواد اطراف ریشه هم شامل کمپوست یا پیت یا خاک اره و … می باشد .
به طور کلی کشت بدون خاک از دو سیستم پیروی می کند :
سیستم باز : محلول غذایی مجدد استفاده نمی شود مثل کشت در پشم سنگ و کشت کیسه ای و کشت در سنگریزه
سیستم بسته : محلول غذایی مجدد مورد استفاده قرار می گیرد و به عبارت دیگر محلول در یک چرخه قرار دارد وتنها مواد غذایی که کاهش می یابند وهمچنین آب به آن اضافه می شود .
مزایای کشت هیدروپونیک :
– چون محلول غذایی مایع است به راحتی می توان آن را کنترل کرد و تنها مواد غذایی که کاهش یافته است را به محلول اضافه کرد در حالی که در خاک این کار غیر ممکن است ( هزینه زیادی دارد )
– گیاهان را می توان در مناطقی پرورش داد که در حالت عادی رشد نمی کنند
– مصرف آب در این روش به طور قابل ملاحظه ای کاهش می یابد و این یک مزیت برای نواحی خشک است
– در این روش ضد عفونی کردن محیط راحت تر و کم هزینه است در حالی که ضد عفونی کردن خاگ گرانقیمت و غیر ممکن است . پس در این روش آلودگیهای ریشه بسیار کم دیده می شود
– در این روش از حجم ریشه ها به شدت کاسته می شود و بزرگ شدن ریشه ها در حد میکروسکوپی است وچون ریشه ها نسبت به کشت خاکی کم شده کمتر هم دچار بیماری می شوند
– در جاییکه خاک مناسب ندارد یا خاک دچار بعضی بیماریها است قابل استفاده است
– شخم، آبیاری، مبارزه با آفات خاک، مبارزه با علف های هرز را ندارد و بقیه عملیات های زراعی نیز ساده تر است
– برای مناطقی که زمین گران قیمت است برای بدست آوردن بیشترین محصول با تراکم بالا کاربرد دارد
– در این طرح آلودگی خاک وجود ندارد و آلودگی آب هم کمتر است
– کنترل شرایط محیطی از جمله نور، دما، رطوبت و ترکیب هوا بسیار ساده تر است
– در مناطقی که آب شور دارد کاربرد دارد حتی اگر نمکهای محلول در آب به مقدارppm 500 با شد می توان با یک شستشوی محیط آن را بکار برد
معایب کشت هیدروپونیک :
– مهمترین عیب این روش این است که به سرمایه گذاری بالایی نیاز دارد زیرا تمام سیستمها باید اتوماتیک باشد
– برای کشت گیاهان با این روش به افرادی نیاز است که در این زمینه تخصص و آگاهی داشته باشند
– دفع ضایعاتی مثل پشم سنگ که به عنوان محیط رشد هستند هم مشکل است
*به طور کلی این روش یکی از روشهای نوین در کشاورزی بوده که آینده ای درخشان در دنیای کشاورزی دارد
سیستمهای هیدروپونیکی خالص (کلارک و فیلم غذایی)
– کلارک: این تکنیک برای مطالعه عناصر مورد نیاز ذرت و سورگوم بکار رفته ولی روشهای مدیریت محلول غذایی آن را می توان برای گیاهان دیگر نیز بکار برد. در این سیستم ریشه گیاهان را به حالت ایستاده در محلول غذایی قرار می دهند .کاهو و دیگر سبزیجات علفی رشد خوبی در این سیستم دارند.
– تکنیک فیلم غذایی: مهمترین روش هیدروپونیک است یک پیشرفت مهم در زمینه هیدرو پونیک در سال ۱۹۷۰ با ابداع تکنیک فیلم غذایی توسط آلن کوپر اتفاق افتاد. در این روش ریشه گیاهان به حالت معلق در یک آبشخور یا کانالی از محلول غذایی در یک سیستم بسته قرار می گیرند و محلول غذایی در محیط گردش می کند.
سیستمهای هیدروپونیکی خالص (- سیستم ایستا )
یک تکنیک قدیمی هیدروپونیک است ولی هنوز برای مطالعات غذایی انواع مختلف گیاهان بکار می رود. برای این روش مواد زیر لازم است:
– محلول غذایی
– تلمبه هوا
– شبکه ای از تارهای ریشه ای مناسب
تلمبه، هوا را دائما به داخل محلول پمپ می کند.حباب های هوا هم اکسیژن محلول غذایی را فراهم می کنند و هم محلول را به جریان در می آورند.یک نوع ساده آن به نحوی است که یک درپوش که نور از آن عبور نکند را برداشته و یک سوراخ برای عبور ریشه در آن ایجاد می کنیم و یک لوله هوا که به پمپ متصل است را در ظرف کشت قرار می دهیم محلول غذایی را در ظرف می ریزم و درپوش را گذاشته و گیاه را در آن قرار می دهیم. در این سیستم محلول غذایی هر ۷ الی ۱۴ روز یکبار عوض می شود همچنین تلفات آب را باید روزانه جبران کرد حجم محلول غذایی برای یک گیاه (۲ تا ۴ گالن)۹ تا ۱۸ لیتر است.
